Met vuur spelen

Wat houdt meer risico in; 

- in de huidige omstandigheden een oud model straaljager richting Syrische grens sturen voor een kat en muis-spel?

of 

- een SMS naar een Turkse vader sturen met het bericht dat zijn ongetrouwde dochter zwanger is? 

Want je zou denken dat ze het er om doen, daar in Ankara. De Minister van Volksgezondheid Akdag zit met een uitgestreken gezicht op televisie te beweren dat het beperken van de mogelijkheid tot abortus bedoeld is om illegale abortussen in achterafkamers te vermijden. Daarmee draait hij natuurlijk de rollen om. Het beleid dat er zit aan te komen, zal een probleem creëren waar er nu geen probleem is, zeggen mensen uit de zorgsector. 

Het Ministerie van Volksgezondheid stelt een verregaand systeem van registratie en opvolging van zwangerschappen voorop. Zwangerschapstests moeten voortaan door de labo's aan het ministerie gemeld worden, inclusief de gegevens van de persoon in kwestie. Volgens de krant Habertürk ontving de vader van een ongetrouwde jonge vrouw recent een SMS van het ministerie met de boodschap dat zijn dochter zwanger is. Proficiat!

In een conservatieve cultuur als de Turkse, met twee verschillende woorden en invullingen van het begrip 'eer' naargelang het om vrouwen (namus) of mannen (seref) gaat, is dat vragen om problemen.

Een zwangerschap, zo schrijft Nicole Pope in Today's Zaman, is in eerste instantie een privé-zaak. En Nicole heeft overschot van gelijk als ze stelt dat de Turkse regering vrouwen niet als individuen maar als aanhangsels van het mannelijke deel van de bevolking ziet. De track record van Turkije in het algemeen als het gaat over gender equality is sowieso bedroevenswaardig, en met het huidige beleid gaat het crescendo bergaf. 

Een vriendin van me, werkzaam in de kunstensector, twitterde vandaag: 'Het is erg vermoeiend en zwaar om te leven in een geografie waar je constant het gevoel hebt dat je eigenlijk 'een derde persoon' bent'. 

Wie heb ik aan de lijn, hallo hallo?

Gisteren had ik het voorrecht het avondmaal te delen met een wijze, oude man, een wereldreiziger, met heel wat kilometers op de teller in landen waar veel mensen geen voet durven zetten.

De man in kwestie is ook een auteur, en in die hoedanigheid werkt hij sinds een aantal jaren voor PEN International. Dat is een organisatie die wereldwijd literatuur promoot, en dus logisch ook de vrijheid van meningsuiting.

Hij gaf een schrijnend voorbeeld van hoe journalisten tegenwoordig moeten werken in het Turkije van Tayip Erdogan.  Een Turkse krant had met hem een afspraak gemaakt voor een interview, en tot zijn verbazing vroeg de journaliste om hem al wandelend te mogen interviewen, niet in het cafeetje waar ze elkaar troffen.

Eenmaal aan de wandel vertelde de journaliste in kwestie dat ze liever niet sprak in een omgeving waar ze kon afgeluisterd worden, en ze voegde er aan toe dat Turkse journalisten hun GSM enkel gebruiken voor privé-gesprekken. En dat doen ze niet omdat ze hun baas niet op kosten willen jagen.

Overigens had onze PEN-vriend zijn vaste telefoonlijn in Istanbul ook al opgezegd nadat hij een keer tot zijn eigen grote verbazing zichzelf aan de lijn had toen hij de hoorn afnam. Hij hoorde zichzelf een eerder gespreksfragment herhalen.

Ertegrul Kürkçü, parlementslid van de BDP, verspreidde vandaag een hallucinant rapport over de stijging van het aantal gevangenen in Turkije sinds de AK-partij aan de macht is: de bevolking groeide met 250%, het aantal gevangenen met 4.2%.

Of was het andersom?

Noodkreet vanuit de gevangenis

Ik heb niets met ODAtv , een website waarvan een dozijn journalisten in de gevangenis zit op beschuldiging van 'het maken van propaganda voor een staatsgreep'.

ODAtv brouwde een giftige cocktail van socialisme, Turks nationalisme, ultra-secularisme en anti-semitisme. De perfecte illustratie van de Turkse self-fullphilling prophecy: 'De Turk heeft niemand behalve de Turk als vriend.' 

Maar in het proces tegen ODAtv kies ik de kant van de journalisten.

Baris Pehlivan is 1 van die journalisten, en hoofdredacteur van ODAtv. Hij zit sinds 17 maanden in voorlopige hechtenis, en verstuurde vandaag een brief, gericht aan de buitenlandse journalisten in Turkije.

Uit die brief:
'Sinds 17 maanden zit ik vast in het kader van het ODAtv-proces, het duidelijkste voorbeeld van de onderdrukking van persvrijheid en vrijheid van meningsuiting in Turkije. Verborgen achter een ingebeeld 'terreurnetwerk' staat de journalistiek terecht.


De inbeschuldigingstelling is 134 pagina's lang. Het woord 'nieuws' komt daarin 361 keer voor, het woord 'boek' 280 keer, de woorden 'column / editoriaal' 53 keer, 'interview' 26 keer, 'artikel' 5 keer. Op basis van deze termen wordt een inbeschuldigingstelling geformuleerd. ... Nieuwsberichten, boeken en artikels worden als 'bezwarend materiaal' voorgesteld.'


In zijn brief vraagt Baris aandacht voor zijn lot en voor de tientallen andere Turkse journalisten die in vergelijkbare omstandigheden van hun vrijheid beroofd werden.

Maar ik vrees dat Baris tegen de stroom inzwemt. Turkije heeft geluk dat de wereld met Syrië, Egypte, Griekenland en een nieuwe president in de VS wel andere katten te geselen heeft dan journalisten die het zwijgen opgelegd wordt.

 

Het Koerdische probleem door buitenlandse ogen

Deze week viel een Vlaamse politicologe in de prijzen met haar proefschrift over Koerdisch nationalisme ('The Kurdish national movement (in) between Turkey and Europe').

Het juryrapport van de Koninklijke Kring voor de Wetenschap der Politiek spaart de lof niet over het werk van de jonge onderzoekster die ruim drie jaar van haar leven investeerde in het belichten van 'een zeer complex politiek vraagstuk'... 'een uitdaging die zij met succes aangaat door gebruik te maken van etnografische methoden en een zeer grote mate van voorzichtigheid en reflexiviteit.'

Ook heb ik weet van een Nederlandse freelance journaliste met als standplaats Istanbul die Koerdische taallessen neemt en recent enkele weken in een dorp in Zuidoost-Turkije is gaan wonen in het kader van een boek waaraan ze werkt.

Ik kan alleen maar bewondering hebben voor het professionalisme en de  inzet van deze twee 'yabanci' (buitenlanders) om zich te verdiepen in een probleem dat de samenleving in Turkije al decennialang verdeelt.

Feit is natuurlijk dat zij doen wat eigenlijk toekomt aan Turkse studenten en journalisten. Alleen weten die dat als het over de Koerdische kwestie gaat een proefschrift of een boek genoeg kunnen zijn om serieus in de problemen te komen. Zelfcensuur, opnieuw (zie mijn vorige blogbijdrage). Een buitenlands paspoort biedt wat dat betreft toch enige bescherming.

Zelfs een halve citroen is tegenwoordig voldoende als bewijsmateriaal om beschuldigd te worden van sympathie voor een terroristische organisatie.  Lees hier.

Zelfcensuur en breinaalden

Dat het droevig gesteld is met de persvrijheid in Turkije blijkt uit de feiten.

Zelfcensuur is aan de orde van de dag. Geen columnist die zich nog veilig voelt zonder het fiat van zijn hoofdredacteur, die op zijn beurt met zijn uitgever belt, die vervolgens zijn contacten in Ankara raadpleegt.

Maar de zelfcensuur blijft niet beperkt tot de media. Iedereen kruipt in zijn schulp in Turkije anno 2012.

Een Turkse journaliste die voor een grote buitenlandse media-organisatie werkt, plaatste op haar Facebook-pagina een overzicht van de reacties die ze kreeg toen ze een item over abortus probeerde te researchen.

- Telefoontje met gezondheidsorganisatie 1: 'Onze voorzitter is in het buitenland, en iemand anders mag zich daarover niet uitspreken. Enkel onze voorzitter is trouwens op de hoogte van dat onderwerp.'
- Telefoontje met gezondheidsorganisatie 2, de secretaresse raakt in paniek af als ze hoort dat ze een journaliste aan de lijn heeft: 'Wij praten niet met de TV!'. Ook al dringt de journaliste erop aan dat ze enkel wat statistieken wil, dan nog wordt ze afgewimpeld. Vraag: 'Zijn jullie bang van iets?' Antwoord: 'Als u dat zo wil begrijpen, dan is dat uw interpretatie.'
-  Vervolgens consulteert de journaliste een derde bron, Dogana (National Association for the Rights of Women in Childbirth), maar opmerkelijk genoeg vermeld die website geen telefoonnummer. Toeval?
- In een volgende poging loopt ze vast op het spreekverbod voor het volledige medische kader van de twee grootste privé-hospitalen in Istanbul.
- Idem dito bij de beroepsverenigingen waaraan de dokters verbonden zijn.
- Al helemaal hopeloos is het Ministerie van Volksgezondheid, waar niemand kan / durft / wil de media te woord staan.

Haar conclusie: wie in Turkije informatie wil inwinnen over abortus kan daarvoor niet terecht in de gezondheidssector.  Fraaie indruk maakt Turkije hier op 1 van 's werelds grootste media-organisaties. 

Maar nog zorgwekkend is dat dit erop wijst dat de weg voor vrouwen in problemen voortaan zal leiden naar achterafkamertjes en sjacheraars met breinaalden.

De verovering van Istanbul, deel ?

De zetelende Turkse regering maakt er sinds een tweetal jaren werk van om publieke feestdagen met een republikeinse achtergrond in vraag te stellen. Festiviteiten worden afgelast, locaties verplaatst en verkleind, gestript van alle toeters en bellen. Het is enkel afwachten wanneer ze ooit van de kalender zullen verdwijnen.

Dat wordt gecompenseerd door andere festiviteiten in het leven te roepen. In mijn vorige bijdrage had ik het al over de Turkse Olympiade. Dat is niet echt een feestdag, maar wel een spektakel dat in de publieke ruimte erg veel plaats toegemeten krijgt.  En al zal de Olympiade nooit een plaats op de kalender krijgen, het is op de keper beschouwd een vorm van missionariswerk, en maakt dus wel degelijk deel uit van de agenda van de regering.

Een datum die steeds explicieter naar voor geschoven wordt, is die van 29 mei, de dag waarop de Val van Constantinopel in 1453 herdacht wordt. In de officiële versie hier heet die dag trouwens fetih, de Verovering van Istanbul. Wat voor de ene een val is, is voor de andere een verovering. 

De romantisch-religieus-nationalistische cocktail die de Turkse geschiedschrijving brouwt, maakt van die dag een soort van bevrijdingsdag, waarbij de stad verlost werd van een corrupt en heidens regime.

Sinds de AKP aan de macht is, wordt 29 mei met steeds meer luister gevierd. Er is het jaarlijkse spektakel op de Gouden Hoorn, en was natuurlijk de kaskraker 'Fetih 1453' in de bioscoop dit jaar. 

Die film verkocht zichzelf door de profeet te citeren: 'Waarlijk Constantinopel zal worden veroverd, door mijn gemeenschap. Hoe gezegend zal de bevelhebber zijn die het zal veroveren en hoe gezegend zijn leger.'  

Enkele jaren geleden opende een museum dat de belegering van de stad evoceert in een muurschildering. Af en toe neem ik bezoekers naar toe. Na een tijdje begon het me op te vallen dat nogal wat bezoekers naar het plafond staarden. Zagen zij iets wat ik niet zag?

Toen ik uitleg vroeg aan het personeel wezen ze me op de schildering van een wolk waarin het profiel van Mehmet de Veroveraar herkenbaar was: 'Net als op die dag, in 1453'. 

Nu vind ik dat elk volk recht heeft op zijn eigen mythes en heldenverhalen, maar een korrel zout is natuurlijk nooit af te raden. Ik kan me niet voorstellen dat Vlamingen in huilen gaan uitbarsten bij een evocatie van de Guldensporenslag, of de Nederlanders als de naam Hans Brinker valt. Ik heb daarentegen al wel mensen zien huilen in het Panoramik 1453-museum in Istanbul.

Ik ben ervan overtuigd dat die tranen vloeien uit de idee dat de moslimlegers die de stad veroverden geen puur militaire actie ondernamen, maar dat ze de mensheid een dienst bewezen door de vlag van de profeet op de stadswallen te hijsen. Zo'n romantisch-religieus-nationalistische cocktail stijgt vaak naar het hoofd.

En raad eens op welke dag Tayip Erdogan de bouw van een nieuwe, grote moskee op de heuvel van Camlica aankondigde? 

Juist, 29 mei. Istanbul moet blijvend veroverd worden, blijkbaar.

Missionariswerk

Enkele maanden geleden werd ik op de trein van Ankara naar Eskisehir aangesproken door een vriendelijke zestiger. Naast hem zat een zwart meisje van pakweg 16 jaar oud, compleet gesluierd, afkomstig uit Somalië.

De man was haar van de luchthaven in Ankara komen oppikken, en begeleidde haar nu naar Eskisehir waar ze Turks zou leren.

Ik had de ganse tijd het gevoel alsof ik de man al eerder ontmoet had, en na een tijdje wist ik waarom.  Hij deed me sterk denken aan de Jehova's Getuigen of Mormonen die ik in Antwerpen af en toe aan de deur kreeg. Alleen was hij van de Gülen-beweging, zo vertelde hij me.

De beweging van die in Amerika wonende islamitische predikant speelt deze dagen in Turkije haar paradepaardje uit met de Turkse Olympiade (Türkçe Olimpiyatlari). Dat is geen sportcompetitie, maar een meerdaags cultuurfestival waarin dit jaar 1500 kinderen en jongeren uit 135 landen naar Turkije worden gevlogen om er hun kennis van het Turks te tonen. Het festival wordt ondersteund met reusachtige affichecampagnes en een schier eindeloze reeks tv-programma's op kanalen die toebehoren aan de Gülen-beweging.

Niets tegen taaluitwisseling natuurlijk. In het Turks bestaat een spreekwoord 'Bir dil, bir insan, iki dil, iki insan'. Wie een vreemde taal spreekt, telt voor twee. 

Des te opmerkelijker is dat de Turken zelf wat betreft taalstudie in toenemende mate achterblijven op de globaliserende wereld. De kennis van het Engels van de meeste Turkse studenten is in vergelijking met leeftijdsgenoten ondermaats. Je kan hier perfect afstuderen van een lyceum zonder één woord over de grens te spreken.

Van de Europese landen scoort alleen Kosovo slechter in in Engels tijdens de TOEFL-testen, en de recente onderwijshervormingen in Turkije stemmen deskundigen allesbehalve vrolijk.

Hopelijk heeft het Somalische meisje haar leeftijdsgenoten in Eskisehir wat Engels kunnen bijbrengen.

Ankara Europese Culturele Hoofdstad 2023?

Met de aanklacht tegen pianist Fazil Say is Turkije niet aan haar proefstuk toe. 

De lijst van van intellectuelen, artiesten, journalisten en vrijdenkers die in Turkije ooit uit de gratie vielen, in de gevangenis belandden, wiens pen ontnomen werd of naar het buitenland verbannen werden, is lang. 

Met hun verzamelde bijdragen kan je de werking van het Centre Pompidou en het Lincoln Center naar de kroon steken. Ideetje: je zou er ook een jaarvullend programma voor bijvoorbeeld Ankara Europese Culturele Hoofdstad 2023 mee kunnen opstellen.

In 2006 werden de schrijvers Orhan Pamuk en Elif Safak al eens voor de rechter gedaagd op beschuldiging van 'belediging van de Turkse natie, normen en waarden'. In hun geval ging het om het aanraken van het taboe van de Armeense kwestie. Vooral wat Safak toen ten laste werd gelegd lijkt technisch gezien op het retweeten door Say. Safak werd gedagvaard op basis van uitspraken van een personage in één van haar boeken. 

Beide zaken werden destijds geseponeerd, iets waar de AK-partij handig gebruik van maakte om er een P.R.-oefening van te maken. Is wat we nu met Fazil Say meemaken Back to the Future?

Help!

Help! Mijn mailbox dreigt ondergesneeuwd te worden met oproepen tot handtekeningenacties, straatprotesten en solidariteitsbetuigingen:

- Tegen het verbod op abortus
- Tegen de privatisering van de theatersector
- Tegen de bouw van een shoppingmall in het park op het Taksimplein
- Tegen het politiegeweld
- Tegen het afnemen van het stakingsrecht van de werknemers van Turkish Airlines
- Tegen de berechting van Fazil Say

Die laatste is de meest recente. De internationaal hoog aangeschreven pianist Fazil Say wordt ervan beschuldigd in een Tweet 'de islamitische waarden van een groot deel van de natie beledigd te hebben.' 
Say moet hiervoor op 18 oktober voor de rechter verschijnen en kan tot 18 maanden gevangenisstraf krijgen.

Say retweette enkele maanden geleden een boodschap afkomstig van een derde persoon, waarin de spot gedreven werd met het concept van het hiernamaals zoals gezien door gelovige moslims. De belofte van 'rivieren van wijn' werd in de tweet vergeleken met een taverne, en de belofte van 'de aanwezigheid van maagden' met een bordeel. Volgens Say was één en ander een referentie naar een gedicht uit de 11de eeuw van de Perzische poëet Omar Khayyan.

In een andere tweet had de pianist zich al eens vrolijk gemaakt over een muezzin die zich snel had afgemaakt van de oproep tot het gebed 'omdat hij zin had in een drankje.'

Say spreekt zich publiek uit over het feit dat hij atheïst is, en staat bekend als een criticus van de huidige regering.

Enkele maanden geleden liet hij weten te overwegen naar Japan te zullen verhuizen als het huidige conservatieve klimaat in Turkije zich zal doorzetten.

Zou Fazil Say dan met Turkish Airlines vliegen, of ook deelnemen aan de boycot?

Mannenwereld

De bijdrage van de Minister van Volksgezondheid Recep Akdag (foto) aan het abortus-debat is van een subtiliteit die je kan vergelijken met op de grond zetten van een Boeing 747 op de wei van Rock Werchter tijdens het festival.

Of misschien erger nog. Akdag zegt dat de overheid voortaan zorg zal dragen voor kinderen die geboren worden uit verkrachting. Met andere woorden; de moeder zal de vrucht moeten voldragen. De mening van de vrouw is niet van tel. Vadertje Staat beslist over het lot van vrouwen. Was dit niet de regering die een liberale grondwet ging opstellen?

Akdag noemde de huidige abortus-wetgeving - die nooit ter discussie stond - een product van de staatsgreep van 1980. Ook mannenwerk, die staatsgreep. De minister koppelt in 1 adem één van de meest traumatische ervaringen van het Turkse volk aan één van de meest traumatische ervaringen uit het leven van een vrouw. Maar zijn premier had natuurlijk de toon gezet (zie blogbijdrage over het verbale hooliganisme van Tayip Erdogan).

Hoe cynisch moet Recep Akdag niet zijn om zoiets te durven suggereren in een context zoals de Turkse samenleving?

Roddel is vaak al genoeg voor een meisje of vrouw om uit het sociale leven te verbannen te worden, inclusief haar familie. Vrouwen die het slachtoffer zijn van verkrachting worden maar al te vaak met de vinger gewezen, of zelfs om het leven gebracht door gezinsleden die vinden dat de eer van de familie geschonden is. En wat zou de status van het kind zijn in deze samenleving? 'Piç' voor het leven. Voor vertaling: vertaling 'piç'.

Schrijfster Elif Safak vandaag in Habertürk Gazetesi:


In our country, unfortunately, incest, rape, violence against woman and marital despotism occur in worrying proportions. These are our bleeding wounds.

Still, in many places in Turkey, the guy who has caused the rumor washes his hands and walks away. The woman is excluded due to the slightest stain; she is stigmatized. And at the end, she either commits suicide or suffers for a lifetime, or she is killed by her closest kin under the guise of an honor killing. 

Het zou natuurlijk ook kunnen dat de mannen die dat soort uitspraken doen, geen idee hebben over wat de realiteit is in Turkije. Of ze zijn het ermee eens.

24 uur op Facebook

Als iemands' status op Facebook aangeeft hoe die persoon zich voelt, dan zal ik hard mogen werken om mijn vrienden en kennissen op te beuren.

Onderstaand ziet u een aantal van hun status-updates op Facebook, vertaald uit het Turks. De steekproef is niet representatief qua aantallen, maar wel qua sfeerschepping.

Pelin publiceert een foto van Tayip Erdogan met als opschrift 'Bewaker van vagina's' . 

Ekin roept op: 'Als we nu allemaal zouden weigeren te vliegen met Turkish Airlines, wat dan?'  

Asu en Özge linken naar een open brief aan Tayip Erdogan, opgesteld door de vrouwenbeweging. Özge voegt daar aan toe: 'De maat is vol! Tot waar gaat dit fascisme?' 

Pelin 2 schrijft: 'Mijn lichaam, mijn beslissing'. (zie foto)

Oguz legt een link naar een site, waar een overzicht gepubliceerd wordt van wat er de afgelopen 48 uur in Turkije zoal gebeurd is en beslist werd.

Orçun doet hetzelfde, maar verwijst naar een Facebook-groep; '24 uur samengevat'.
Zeynep ergt zich kapot aan het nieuws over de bouw van een reusachtige moskee in Istanbul: 'De werken starten binnen 2 maanden, en nu pas horen we ervan? Werd dit idee ooit ergens bediscussieerd? Wat is de planning? Wie heeft dit goedgekeurd? Weten de stadsplanners en -architecten hiervan? De buurtbewoners?'

Rana meldt: 'De campagne tegen het verbod van abortus is begonnen.'
Gülsün en Ecehan schrijven; 'We blijven niet aan de kant staan in de discussie rond abortus!'. 

Burcu roept op tot steun voor de werknemers van Turkish Airlines en om deel te nemen aan een protestmanifestatie.

Can, Beste, Ayla en Arda linken naar een pagina met een cynisch commentaar onder de titel 'Geavanceerde democratie van slaven'.  

De vorige week in het huwelijk getreden Duysal: 'We hebben nu iemand nodig in dit land die de zaken op een positieve manier wil bekijken... Wie is vrijwilliger?'

Het zou natuurlijk ook kunnen dat al mijn vrienden en kennissen hier het slechtste voor hebben met Turkije, buitenlandse agenten, terroristen of goddeloze lijmsnuivers zijn.  Ik houd jullie op de hoogte!