Jonge Turken

Alper Bahçekapili is een mij onbekende blogger die enkele dagen geleden een stuk schreef naar aanleiding van zijn bezoek aan het muziekfestival van Reading (Engeland).

Hij gebruikte het fenomeen van het muziekfestival - zo populair in Europa - als metafoor om het gebrek aan vrijheid in Turkije aan te klagen. Volgens hem ontbreekt het in Turkije aan festivalcultuur. Dat heeft economische redenen, maar volgens Alper is er meer aan de hand.

Alper omschrijft in zijn stuk het festivalterrein als een vrijhaven, een enclave waar jonge mensen op hun manier, volgens hun regels, normen en waarden met elkaar omgaan. Er is ruimte voor experiment, voor afwijkend gedrag. In die zin zijn de Europese muziekfestivals een exponent van vrijheid, blijheid.

Alper Bahçekapili over de Turkse jongeren: 'Maar die wereld is ons vreemd, want zo worden we niet opgevoed. Ons werd aangeleerd afwijkende meningen en vernieuwing af te wijzen. Vanaf de lagere school tot in de universiteit wordt ons afgeleerd vrij te denken. Behalve voor een erg kleine minderheid, geldt dat voor de gehele bevolking. Als je daaraan probeert te ontsnappen of er een andere mening op nahoudt, staat er altijd wel iemand klaar om je op de vingers te tikken. Net omdat een muziekfestival de ruimte schept om grenzen af te tasten, kan zoiets bij ons nooit werken. Wat het Efes Pilsen One Love Festival overkwam, is daar een voorbeeld van * ' (zie mijn bijdrage op 19/7) *

Alper zegt met andere woorden wat ik in mijn boek 'Turkse jaren - Reizen, ontmoetingen en indrukken' schreef. Daarin haal ik een anecdote op over toen ik in 2005 terecht kwam op een trein die terugkeerde van Rock Werchter, daags na het festival.

Uit dat boek: 'De festivalgangers zagen er erg vermoeid uit, ze roken allerminst fris, hun kleren en schoenen waren besmeurd met modder en de rugzakken puilden uit. Maar de trein leek wel te zweven over de sporen, zo gelukkig zagen die honderden jongens en meisjes eruit. Wellicht was het voor een aantal onder hen de 'de eerste keer' geweest: de eerste keer van huis weg, zonder ouders, het eerste rockfestival, de eerste keer kamperen, de eerste joint, de eerste keer seks, ... Ongetwijfeld zullen heel wat ouders zich zorgen hebben gemaakt toen zoon- of dochterlief enkele dagen daarvoor de deur achter zich had toegetrokken. Maar die maandag op de trein zag ik jongeren die een geheim deelden waar volwassenen geen toegang tot hebben. Voor de Europese jeugd zijn dat soort festivals evenementen geworden met een rituele waarde, van ontgroening tot uitgroeien, letterlijk en figuurlijk. Ik herkende bij hen een verbond dat ik bij Turkse jongeren nog nooit heb gezien en dat alles te maken heeft met op eigen benen leren staan, en dat kunnen doen met leeftijdsgenoten, op eigen tempo en volgens eigen rituelen... In Turkije bestaat zoiets niet... '

* In juli belde premier Erdogan in hoogsteigen persoon naar de organisatoren van het Efes Pilsen One Love Festival en zette hen onder druk geen alcohol te verkopen op het terrein.

Turkse TV vermoordt John Lennon opnieuw

Bestaat er meer onschuldig liedje dan 'Imagine' van John Lennon? Lennon componeerde de melodie met de eenvoud van een kinderliedje. Het moest universeel meezingbaar worden. Ook de tekst is ontwapenend, het naïeve ver voorbij. Met opzet op die manier geschreven.

Plaats zo'n liedje in de context van de sluitingsceremonie van de Olympische Spelen, en het wint nog aan kracht. Noem me gerust een watje, maar zo'n stadion vol jonge mensen die verbroederen over rassen, standen, landen en religies heen, dat is toch wat de Verenigde Naties proberen te zijn?

Toen 'Imagine' in het Olympische Stadion in Londen zondagavond door de luidsprekers klonk, vertaalde commentator Cüneyt Kiran van de Turkse publieke omroep TRT de tekst woord voor woord. Het was duidelijk dat hij van een blad aflas, tot hij plots een stilte liet vallen. De passage ' ('imagine ... and no religion too') werd de Turkse tv-kijkers onthouden. Nadien ging de vertaling gewoon verder.

Wat leren we hier uit? Ofwel vestigde Cüneyt Kiran het Olympische record toiletbezoek, ofwel meende hij dat het Turkse volk moest beschermen tegen de idee dat een wereld zonder religie mogelijk zou zijn. Feit is dat hij 'Imagine' saboteerde, de onschuld van het liedje ontmantelde, en Lennon in de spreekwoordelijke zin opnieuw vermoordde.

Ik wed dat Cüneyt Kiran vooral aan zijn carrière dacht, en aan zijn familie. Voor je het weet word je hier afgeschilderd als iemand die de publieke mores ondermijnt. Vraag het maar eens aan de duizenden mensen die opgesloten werden op beschuldiging van terrorisme. Een boek lezen, een spandoek maken, een concert bezoeken, een artikel schrijven, een bepaald kledingstuk dragen, een mening hebben is soms al voldoende om maandenlang zonder proces vast te zitten. En plaatste de premier vorige week journalisten en terroristen niet op 1 lijn met zijn uitspraak dat de pen even verwoestend kan zijn als een granaat?

De meest pertinente vraag van al is natuurlijk of zo'n tv-commentator die aan zelfcensuur doet geen exponent is van de greep van de islam op het publieke leven in Turkije anno 2012? Sommigen spreken van 'gematigde islam', maar volgens Tayip Erdogan bestaat er maar 1 islam.

PS: Cüneyt Kiran heeft op zijn Facebook-pagina ook een foto van Atatürk geplaatst. Hij wedt dus op twee paarden.

Winners en losers in Turkije

En hop, met het ontslag van columnist Serdar Akinan bij de krant Aksam werd vandaag alweer een pen het zwijgen opgelegd. Een leproos erbij.

Wie als journalist in Turkije een carrièreplanning wil uittekenen, moet flexibel zijn.

Iemand die ik tot mijn vriendenkring reken, is dat als geen ander. Zij koos ervoor om een tv-persoonlijkheid te worden, en zetelt haast dagelijks in debatten. Daarin neemt ze steevast standpunten in die de kijkers moet overtuigen dat Turkije in goede handen is, alsof het land evolueert naar een volwaardige democratie. Ik weet uit eerste hand dat dit niet persé de meningen zijn die ze privé verdedigt.

Dat heeft haar geen windeieren gelegd. Op drie jaar tijd verhuisde ze van een studentikoos optrekje in het centrum naar een luxe-flat met zicht op de Bosporus en vervolgens naar een yali, een villa aan het water. Ze heeft ook al een chauffeur.

Mijn vriendin hoeft zich tenminste geen zorgen te maken of ze aan het eind van de maand haar salaris krijgt. De meeste Turkse journalisten weten wat het is om maanden droog te staan.

In de jaren 2005-2007 - toen het met Turkije nog de goede kant op leek te gaan - werd ik geregeld uitgenodigd op de tv-zender Kanaltürk om deel te nemen aan een praatprogramma. Na verloop van tijd maakte ik er vrienden, die me vertelden dat ze soms maandenlang geen loon ontvingen.

Dat alles veranderde toen Kanaltürk werd opgekocht door een zakengroep die ideologisch aanleunde bij de regering. Van de ene dag op de andere werd een zender met een kemalistisch profiel een eentje van de politieke islam.

Dat een hele tv-zender in 1 klap van ideologische koers verandert mag geen verbazing wekken in Turkije. Een aantal van de bekendste senior writers staan ervoor bekend tijdens hun loopbaan verschillende malen van kamp te zijn gewisseld. Ik zou ook liever aan de rand van een zwembad zitten dan in de gevangenis.

Diens brood men eet, diens woord men spreekt 
Het eerste wat de nieuwe eigenaars van Kanaltürk deden, was het personeel bijeen roepen. 1 voor 1 werden de personeelsleden uitgenodigd om uit handen van de nieuwe baas een omslag met geld en in het geval van de dames zelfs een goudstukje te ontvangen. Ik heb me laten vertellen dat sommigen de hand zoenden van de wilde weldoener en die tegen hun voorhoofd drukten, een teken van groot respect in Turkije.

In vergelijking met mijn vriendin en met die senioren is Yüksel Aytug (zie foto) een amateur. Maar zijn carrière ziet er veelbelovend uit. Eerder deze week publiceerde hij een column in de krant Sabah waarin hij vrouwen ongeschikt verklaarde om deel te nemen aan de Olympische Spelen. Uiteraard haalde hij het moederschap erbij, volgens hem incompatibel met topsport. Aytug speculeert erop dat de invalshoek 'vrouw aan de haard' zijn positie als columnist veilig stelt in het steeds conservatiever wordende klimaat in de Turkse pers.

Ik hoop dat Tia Hellebaut (2 kinderen) hem straks op zijn nummer zet.  Eerder deed de Amerikaanse comedienne Jenna Marbles dat al. In een hilarisch filmpje op You Tube maakt ze brandhout van Yüksel 'pony tail' Aytug. Wat een loser.

Selah Sue: in Turkije kinderen niet toegelaten

Na het alcoholverbod dat vorig weekend het Efes Pilsen One Love Festival trof, stond ook het concert van Sharon Jones op dinsdagavond in Santralistanbul droog. Dat was een concert in het kader van het Istanbul Jazz Festival, een organisatie me wel eens uitnodigt om te DJ'en. Ik heb er dus goede contacten, en toen ik de organisatie dinsdagavond polste naar de drooglegging, kon ik de teleurstelling van de gezichten aflezen. Ook een prestigieuze organisatie als I.K.S.V. moet zich ondertussen afvragen hoe verder te werken in een klimaat van censuur en verbod.

De gewraakte concerten vonden plaats op het terrein van Santralistanbul, een voormalige steenkoolcentrale werd omgebouwd tot een Museum voor Hedendaagse Kunst annex Museum voor Energie. Het omringende industriële erfgoed werd fraai gerestaureerd tot brasserieën en restaurants, en op de site bevindt zich ook een kampus van een universiteit. Stuk voor stuk privé-initiatief, maar Istanbul pakt er wel graag mee uit om zich van haar post-moderne kant te laten zien.

Santralistanbul steekt als groene oase vol culturele activiteiten schril af tegen de omliggende wijken, waar ooit de arbeiders woonden die in en rond de industriezone van de Gouden Hoorn werkten.

Het hele complex had expliciet de bedoeling om cultuur te brengen naar mensen die er anders niet of moeilijk mee in contact komen, en de op het terrein aanwezige Bilgi Universiteit maakt er trouwens een punt van zich in achterstandswijken te vestigen.

Ik herinner me de scepsis van een vriendin met wie ik ooit een concert op de site bezocht. Zij turfde de omliggende wijken en omschreef Santralistanbul zonder verpinken als een 'eiland in een oceaan van achterlijkheid'. Sprekender nog was het antwoord van de studente die kluste als gids in de musea op het terrein. Volgens haar was de belangstelling van de buurtbewoners nihil.

Stank voor dank, noem ik dat. De negatieve bijdrage van buurtbewoners aan Santralistanbul is typisch voor de manier waarop ze in het leven staan. Stijf van verbodsbesef, in een schrijnende letargie omdat het hiernamaals toch veel belangrijker is, maar wel altijd klaar om te moraliseren.

Maar blijkbaar vindt de Turkse regering toch dat ze haar haar beleid op dat segment van de samenleving moet enten, ten koste van anderen. Dat voorspelt niet veel goeds voor de toekomst.

Noot: Eén van de artiesten op het festival was de Leuvense Selah Sue. Die trad eerder dit jaar ook al op in Istanbul, in een club. Ik weet van minstens 1 Belgische familie in Istanbul wiens dochters van 14 en 17 naar het concert wilden gaan, maar tot hun stomme verbazing niet mochten omdat in de club alcolhol geserveerd wordt. Selah Sue, kinderen niet toegelaten... Als je dat in Vlaanderen in een middelbare school vertelt, dan komt de klas niet bij van het lachen. Als ze het al geloven.
Noot 2: Selah Sue is geboren in 1989 en heeft dus geluk. Het scheelt een haartje of ze zou te jong zijn om in Turkije op haar eigen concerten toegelaten worden.

De politieke islam komt op kruissnelheid in Turkije

'Geçmis olsun' is een standaard Turkse uitdrukking die gebruikt wordt om duidelijk te maken dat je hoopt dat iets snel voorbij zal gaan. Vrij vertaald: 'Moge het verleden tijd worden'.

Je kan de uitdrukking gebruiken voor allerlei dingen. Iemand die ziek is, problemen heeft, of zelfs bij het condoleren van iemand die rouwt om een overledene. Het is in die context dat ik 'Geçmis olsun' hier gebruik: moge de islamo-fascistische kramp waarin Turkije vandaag  beland is, gauw voorbij gaan.

Het recentste slachtoffer daarvan was het Efes Pilsen One Love Festival. Het festival, dat al 11 jaar probleemloos plaats vindt, is genoemd naar een biermerk. Dat leidde vorig jaar al tot het invoeren van een leeftijdslimiet voor bezoekers (eerst 24 jaar, later teruggebracht tot min. 18 jaar), en dit jaar kwamen daar nog wat pesterijen bovenop.

De dagen voor de start kregen de organisatoren de ene intimidatie na de andere te verduren.

Eerst was er een desinformatie-campagne die bezoekers op het verkeerde been zette. Het festival was zogezegd verplaatst, weg van Santralistanbul. Niets van aan. Maar de klap op de vuurpijl was dat de organisatie een half uur (!) voor de start te horen kreeg dat er geen alcohol mocht geserveerd worden. Hetzelfde voor de 2 restaurants op de site (Tamirane en Otto), die met hun nevenactiviteiten een verrijking zijn voor het culturele landschap in Istanbul. Hun peperdure alcohol-licentie was plotseling niets meer waard.

De beslissing werd genomen na een schoolvoorbeeld van wat ze in het Turks 'mahalle baskisi' noemen.  Dat is een vorm van burenprotest van mensen die vinden dat je gedrag niet beantwoord aan bepaalde normen en waarden. Een campagne via sociale media had de buurtbewoners wijs gemaakt dat het festival een bierfestival was, dat jongeren zou aanzetten tot drinken.

In 2008 schreef de prominente socioloog Dr. Prof. Serif Mardin over 'mahalle baskisi' een boek. Volgens hem is de druk van de gemeenschap in Turkije sowieso heel concreet, en wordt gedrag al heel gauw als afwijkend gepercipieerd. Maar volgens hem heeft dit niet rechtstreeks iets te maken met de AKP. De huidige regering kapitaliseert wel op die gevoelens, resulterend in een steeds conservatiever klimaat in Turkije.  Een negatief opbod, geënt de twee assen die de Turkse samenleving kenmerken: religie (islam) en nationalisme.

Als het zo voort gaat in Turkije, dan is het slechts aftellen naar het moment dat het licht uitgaat. De vrije pers is sowieso al quasi monddood gemaakt, nergens worden meer websites afgesloten, het onderwijs moet er volgens de woorden van de premier op aansturen vooral een 'religieuze generatie' te kweken, de cultuursector plooit aan een pijlsnel tempo op zichzelf terug in de hoop te overleven en de AKP overweegt het begrip 'publieke moraal' in de nieuwe grondwet* te laten inschrijven.

My 2 cents: het Westen staat een nieuwe exodus te wachten van Turken die niet langer het gevoel hebben dat ze erbij horen in hun eigen land. De politieke islam komt na 10 jaar op kruissnelheid in Turkije.

* niet dat die nieuwe grondwet er zal komen, want daar is overleg tussen verschillende partijen voor nodig.

Verzuurde groeten uit Cunda

Ik schijn een grote aantrekkingskracht uit te oefenen op wat ik zure, verbitterde, gedesillusioneerde Turkse dames van middelbare leeftijd zou willen noemen. Vooral op vakantie speelt dat me parten.

Vorige week was ik doortocht in Cunda, bij Ayvallik. Cunda is, net als Cesme, Alaçati, Kemer, Assos, Gökçeada, Karaburun, Seferhisar, Bodrum, ... een toevluchtsoord voor dames op rust die de grootsteden (en vaak ook hun man) ontvlucht zijn, en zich voor de rest van hun leven willen omringen met boeken en katten.

Qua profiel kan je ze omschrijven als eeuwige Cumhuriyet kizlari, voorbeeldige dochters van Atatürk die hun actieve leven lang in de veronderstelling leefden dat ze Turkije mee op weg hadden gezet naar de moderniteit.

Maar dan wel hun versie van moderniteit. Ze hebben heimwee naar de tijd dat zij aan zet waren, dat zij het waren die naar hartelust minderheden en andersdenkenden konden discrimineren. Want draai of keer zoals je het wil, het moderniseringsproject van de kemalisten ging ten koste van vrije meningsuiting en democratie. Hun 'goede oude tijd' is die van een repressieve staat, van militaire coups en een personencultus die zijn gelijke alleen maar had in streng communistische landen.

Des te groter is hun teleurstelling nu. Als ze uit het venster van hun smaakvol ingerichte zomerhuis kijken, 's ochtends de krant opslaan of 's avonds de televisie aanzetten, zien ze een Turkije waarin een regimewissel heeft plaats gevonden. De politieke islam is aan zet, en dat laat zich steeds meer gevoelen in het publieke leven. Al zullen ze het nooit toegeven, het nieuwe regime gebruikt net dezelfde technieken als het vorige.

En als er dan een vakantiërende Europese journalist langs komt die via gemeenschappelijke kennissen geïntroduceerd wordt, komen alle frustraties, bitterheid, desillusies er in 1 gulp uit. Steeds weer hoor ik dezelfde beschuldigingen: het Westen (lees: Amerika en Israel, maar vooral toch Europa) is er alleen maar op uit om Turkije te verdelen, het steunt terroristen, het heeft de AK-partij aan de macht gebracht, verzint genocides om Turkije te pesten, enzovoort. Geen spoor van zelfkritiek. Alles is de schuld van een ander.

Op de één of andere manier word ik steeds aangesproken alsof ik het Westen vertegenwoordig. In het begin probeerde ik wel eens weerwerk te bieden tegen de emmer s***t die ik over me heen gekieperd kreeg. 'Misschien is Turkije in het verleden (en ook nu) wat te gul geweest met het definiëren van andersdenkenden als terroristen?' 

Tegenwoordig laat ik ook achterwege. Die dames zijn niet meer te redden.

Met vuur spelen

Wat houdt meer risico in; 

- in de huidige omstandigheden een oud model straaljager richting Syrische grens sturen voor een kat en muis-spel?

of 

- een SMS naar een Turkse vader sturen met het bericht dat zijn ongetrouwde dochter zwanger is? 

Want je zou denken dat ze het er om doen, daar in Ankara. De Minister van Volksgezondheid Akdag zit met een uitgestreken gezicht op televisie te beweren dat het beperken van de mogelijkheid tot abortus bedoeld is om illegale abortussen in achterafkamers te vermijden. Daarmee draait hij natuurlijk de rollen om. Het beleid dat er zit aan te komen, zal een probleem creëren waar er nu geen probleem is, zeggen mensen uit de zorgsector. 

Het Ministerie van Volksgezondheid stelt een verregaand systeem van registratie en opvolging van zwangerschappen voorop. Zwangerschapstests moeten voortaan door de labo's aan het ministerie gemeld worden, inclusief de gegevens van de persoon in kwestie. Volgens de krant Habertürk ontving de vader van een ongetrouwde jonge vrouw recent een SMS van het ministerie met de boodschap dat zijn dochter zwanger is. Proficiat!

In een conservatieve cultuur als de Turkse, met twee verschillende woorden en invullingen van het begrip 'eer' naargelang het om vrouwen (namus) of mannen (seref) gaat, is dat vragen om problemen.

Een zwangerschap, zo schrijft Nicole Pope in Today's Zaman, is in eerste instantie een privé-zaak. En Nicole heeft overschot van gelijk als ze stelt dat de Turkse regering vrouwen niet als individuen maar als aanhangsels van het mannelijke deel van de bevolking ziet. De track record van Turkije in het algemeen als het gaat over gender equality is sowieso bedroevenswaardig, en met het huidige beleid gaat het crescendo bergaf. 

Een vriendin van me, werkzaam in de kunstensector, twitterde vandaag: 'Het is erg vermoeiend en zwaar om te leven in een geografie waar je constant het gevoel hebt dat je eigenlijk 'een derde persoon' bent'. 

Wie heb ik aan de lijn, hallo hallo?

Gisteren had ik het voorrecht het avondmaal te delen met een wijze, oude man, een wereldreiziger, met heel wat kilometers op de teller in landen waar veel mensen geen voet durven zetten.

De man in kwestie is ook een auteur, en in die hoedanigheid werkt hij sinds een aantal jaren voor PEN International. Dat is een organisatie die wereldwijd literatuur promoot, en dus logisch ook de vrijheid van meningsuiting.

Hij gaf een schrijnend voorbeeld van hoe journalisten tegenwoordig moeten werken in het Turkije van Tayip Erdogan.  Een Turkse krant had met hem een afspraak gemaakt voor een interview, en tot zijn verbazing vroeg de journaliste om hem al wandelend te mogen interviewen, niet in het cafeetje waar ze elkaar troffen.

Eenmaal aan de wandel vertelde de journaliste in kwestie dat ze liever niet sprak in een omgeving waar ze kon afgeluisterd worden, en ze voegde er aan toe dat Turkse journalisten hun GSM enkel gebruiken voor privé-gesprekken. En dat doen ze niet omdat ze hun baas niet op kosten willen jagen.

Overigens had onze PEN-vriend zijn vaste telefoonlijn in Istanbul ook al opgezegd nadat hij een keer tot zijn eigen grote verbazing zichzelf aan de lijn had toen hij de hoorn afnam. Hij hoorde zichzelf een eerder gespreksfragment herhalen.

Ertegrul Kürkçü, parlementslid van de BDP, verspreidde vandaag een hallucinant rapport over de stijging van het aantal gevangenen in Turkije sinds de AK-partij aan de macht is: de bevolking groeide met 250%, het aantal gevangenen met 4.2%.

Of was het andersom?

Noodkreet vanuit de gevangenis

Ik heb niets met ODAtv , een website waarvan een dozijn journalisten in de gevangenis zit op beschuldiging van 'het maken van propaganda voor een staatsgreep'.

ODAtv brouwde een giftige cocktail van socialisme, Turks nationalisme, ultra-secularisme en anti-semitisme. De perfecte illustratie van de Turkse self-fullphilling prophecy: 'De Turk heeft niemand behalve de Turk als vriend.' 

Maar in het proces tegen ODAtv kies ik de kant van de journalisten.

Baris Pehlivan is 1 van die journalisten, en hoofdredacteur van ODAtv. Hij zit sinds 17 maanden in voorlopige hechtenis, en verstuurde vandaag een brief, gericht aan de buitenlandse journalisten in Turkije.

Uit die brief:
'Sinds 17 maanden zit ik vast in het kader van het ODAtv-proces, het duidelijkste voorbeeld van de onderdrukking van persvrijheid en vrijheid van meningsuiting in Turkije. Verborgen achter een ingebeeld 'terreurnetwerk' staat de journalistiek terecht.


De inbeschuldigingstelling is 134 pagina's lang. Het woord 'nieuws' komt daarin 361 keer voor, het woord 'boek' 280 keer, de woorden 'column / editoriaal' 53 keer, 'interview' 26 keer, 'artikel' 5 keer. Op basis van deze termen wordt een inbeschuldigingstelling geformuleerd. ... Nieuwsberichten, boeken en artikels worden als 'bezwarend materiaal' voorgesteld.'


In zijn brief vraagt Baris aandacht voor zijn lot en voor de tientallen andere Turkse journalisten die in vergelijkbare omstandigheden van hun vrijheid beroofd werden.

Maar ik vrees dat Baris tegen de stroom inzwemt. Turkije heeft geluk dat de wereld met Syrië, Egypte, Griekenland en een nieuwe president in de VS wel andere katten te geselen heeft dan journalisten die het zwijgen opgelegd wordt.

 

Het Koerdische probleem door buitenlandse ogen

Deze week viel een Vlaamse politicologe in de prijzen met haar proefschrift over Koerdisch nationalisme ('The Kurdish national movement (in) between Turkey and Europe').

Het juryrapport van de Koninklijke Kring voor de Wetenschap der Politiek spaart de lof niet over het werk van de jonge onderzoekster die ruim drie jaar van haar leven investeerde in het belichten van 'een zeer complex politiek vraagstuk'... 'een uitdaging die zij met succes aangaat door gebruik te maken van etnografische methoden en een zeer grote mate van voorzichtigheid en reflexiviteit.'

Ook heb ik weet van een Nederlandse freelance journaliste met als standplaats Istanbul die Koerdische taallessen neemt en recent enkele weken in een dorp in Zuidoost-Turkije is gaan wonen in het kader van een boek waaraan ze werkt.

Ik kan alleen maar bewondering hebben voor het professionalisme en de  inzet van deze twee 'yabanci' (buitenlanders) om zich te verdiepen in een probleem dat de samenleving in Turkije al decennialang verdeelt.

Feit is natuurlijk dat zij doen wat eigenlijk toekomt aan Turkse studenten en journalisten. Alleen weten die dat als het over de Koerdische kwestie gaat een proefschrift of een boek genoeg kunnen zijn om serieus in de problemen te komen. Zelfcensuur, opnieuw (zie mijn vorige blogbijdrage). Een buitenlands paspoort biedt wat dat betreft toch enige bescherming.

Zelfs een halve citroen is tegenwoordig voldoende als bewijsmateriaal om beschuldigd te worden van sympathie voor een terroristische organisatie.  Lees hier.

Zelfcensuur en breinaalden

Dat het droevig gesteld is met de persvrijheid in Turkije blijkt uit de feiten.

Zelfcensuur is aan de orde van de dag. Geen columnist die zich nog veilig voelt zonder het fiat van zijn hoofdredacteur, die op zijn beurt met zijn uitgever belt, die vervolgens zijn contacten in Ankara raadpleegt.

Maar de zelfcensuur blijft niet beperkt tot de media. Iedereen kruipt in zijn schulp in Turkije anno 2012.

Een Turkse journaliste die voor een grote buitenlandse media-organisatie werkt, plaatste op haar Facebook-pagina een overzicht van de reacties die ze kreeg toen ze een item over abortus probeerde te researchen.

- Telefoontje met gezondheidsorganisatie 1: 'Onze voorzitter is in het buitenland, en iemand anders mag zich daarover niet uitspreken. Enkel onze voorzitter is trouwens op de hoogte van dat onderwerp.'
- Telefoontje met gezondheidsorganisatie 2, de secretaresse raakt in paniek af als ze hoort dat ze een journaliste aan de lijn heeft: 'Wij praten niet met de TV!'. Ook al dringt de journaliste erop aan dat ze enkel wat statistieken wil, dan nog wordt ze afgewimpeld. Vraag: 'Zijn jullie bang van iets?' Antwoord: 'Als u dat zo wil begrijpen, dan is dat uw interpretatie.'
-  Vervolgens consulteert de journaliste een derde bron, Dogana (National Association for the Rights of Women in Childbirth), maar opmerkelijk genoeg vermeld die website geen telefoonnummer. Toeval?
- In een volgende poging loopt ze vast op het spreekverbod voor het volledige medische kader van de twee grootste privé-hospitalen in Istanbul.
- Idem dito bij de beroepsverenigingen waaraan de dokters verbonden zijn.
- Al helemaal hopeloos is het Ministerie van Volksgezondheid, waar niemand kan / durft / wil de media te woord staan.

Haar conclusie: wie in Turkije informatie wil inwinnen over abortus kan daarvoor niet terecht in de gezondheidssector.  Fraaie indruk maakt Turkije hier op 1 van 's werelds grootste media-organisaties. 

Maar nog zorgwekkend is dat dit erop wijst dat de weg voor vrouwen in problemen voortaan zal leiden naar achterafkamertjes en sjacheraars met breinaalden.

De verovering van Istanbul, deel ?

De zetelende Turkse regering maakt er sinds een tweetal jaren werk van om publieke feestdagen met een republikeinse achtergrond in vraag te stellen. Festiviteiten worden afgelast, locaties verplaatst en verkleind, gestript van alle toeters en bellen. Het is enkel afwachten wanneer ze ooit van de kalender zullen verdwijnen.

Dat wordt gecompenseerd door andere festiviteiten in het leven te roepen. In mijn vorige bijdrage had ik het al over de Turkse Olympiade. Dat is niet echt een feestdag, maar wel een spektakel dat in de publieke ruimte erg veel plaats toegemeten krijgt.  En al zal de Olympiade nooit een plaats op de kalender krijgen, het is op de keper beschouwd een vorm van missionariswerk, en maakt dus wel degelijk deel uit van de agenda van de regering.

Een datum die steeds explicieter naar voor geschoven wordt, is die van 29 mei, de dag waarop de Val van Constantinopel in 1453 herdacht wordt. In de officiële versie hier heet die dag trouwens fetih, de Verovering van Istanbul. Wat voor de ene een val is, is voor de andere een verovering. 

De romantisch-religieus-nationalistische cocktail die de Turkse geschiedschrijving brouwt, maakt van die dag een soort van bevrijdingsdag, waarbij de stad verlost werd van een corrupt en heidens regime.

Sinds de AKP aan de macht is, wordt 29 mei met steeds meer luister gevierd. Er is het jaarlijkse spektakel op de Gouden Hoorn, en was natuurlijk de kaskraker 'Fetih 1453' in de bioscoop dit jaar. 

Die film verkocht zichzelf door de profeet te citeren: 'Waarlijk Constantinopel zal worden veroverd, door mijn gemeenschap. Hoe gezegend zal de bevelhebber zijn die het zal veroveren en hoe gezegend zijn leger.'  

Enkele jaren geleden opende een museum dat de belegering van de stad evoceert in een muurschildering. Af en toe neem ik bezoekers naar toe. Na een tijdje begon het me op te vallen dat nogal wat bezoekers naar het plafond staarden. Zagen zij iets wat ik niet zag?

Toen ik uitleg vroeg aan het personeel wezen ze me op de schildering van een wolk waarin het profiel van Mehmet de Veroveraar herkenbaar was: 'Net als op die dag, in 1453'. 

Nu vind ik dat elk volk recht heeft op zijn eigen mythes en heldenverhalen, maar een korrel zout is natuurlijk nooit af te raden. Ik kan me niet voorstellen dat Vlamingen in huilen gaan uitbarsten bij een evocatie van de Guldensporenslag, of de Nederlanders als de naam Hans Brinker valt. Ik heb daarentegen al wel mensen zien huilen in het Panoramik 1453-museum in Istanbul.

Ik ben ervan overtuigd dat die tranen vloeien uit de idee dat de moslimlegers die de stad veroverden geen puur militaire actie ondernamen, maar dat ze de mensheid een dienst bewezen door de vlag van de profeet op de stadswallen te hijsen. Zo'n romantisch-religieus-nationalistische cocktail stijgt vaak naar het hoofd.

En raad eens op welke dag Tayip Erdogan de bouw van een nieuwe, grote moskee op de heuvel van Camlica aankondigde? 

Juist, 29 mei. Istanbul moet blijvend veroverd worden, blijkbaar.

Missionariswerk

Enkele maanden geleden werd ik op de trein van Ankara naar Eskisehir aangesproken door een vriendelijke zestiger. Naast hem zat een zwart meisje van pakweg 16 jaar oud, compleet gesluierd, afkomstig uit Somalië.

De man was haar van de luchthaven in Ankara komen oppikken, en begeleidde haar nu naar Eskisehir waar ze Turks zou leren.

Ik had de ganse tijd het gevoel alsof ik de man al eerder ontmoet had, en na een tijdje wist ik waarom.  Hij deed me sterk denken aan de Jehova's Getuigen of Mormonen die ik in Antwerpen af en toe aan de deur kreeg. Alleen was hij van de Gülen-beweging, zo vertelde hij me.

De beweging van die in Amerika wonende islamitische predikant speelt deze dagen in Turkije haar paradepaardje uit met de Turkse Olympiade (Türkçe Olimpiyatlari). Dat is geen sportcompetitie, maar een meerdaags cultuurfestival waarin dit jaar 1500 kinderen en jongeren uit 135 landen naar Turkije worden gevlogen om er hun kennis van het Turks te tonen. Het festival wordt ondersteund met reusachtige affichecampagnes en een schier eindeloze reeks tv-programma's op kanalen die toebehoren aan de Gülen-beweging.

Niets tegen taaluitwisseling natuurlijk. In het Turks bestaat een spreekwoord 'Bir dil, bir insan, iki dil, iki insan'. Wie een vreemde taal spreekt, telt voor twee. 

Des te opmerkelijker is dat de Turken zelf wat betreft taalstudie in toenemende mate achterblijven op de globaliserende wereld. De kennis van het Engels van de meeste Turkse studenten is in vergelijking met leeftijdsgenoten ondermaats. Je kan hier perfect afstuderen van een lyceum zonder één woord over de grens te spreken.

Van de Europese landen scoort alleen Kosovo slechter in in Engels tijdens de TOEFL-testen, en de recente onderwijshervormingen in Turkije stemmen deskundigen allesbehalve vrolijk.

Hopelijk heeft het Somalische meisje haar leeftijdsgenoten in Eskisehir wat Engels kunnen bijbrengen.

Ankara Europese Culturele Hoofdstad 2023?

Met de aanklacht tegen pianist Fazil Say is Turkije niet aan haar proefstuk toe. 

De lijst van van intellectuelen, artiesten, journalisten en vrijdenkers die in Turkije ooit uit de gratie vielen, in de gevangenis belandden, wiens pen ontnomen werd of naar het buitenland verbannen werden, is lang. 

Met hun verzamelde bijdragen kan je de werking van het Centre Pompidou en het Lincoln Center naar de kroon steken. Ideetje: je zou er ook een jaarvullend programma voor bijvoorbeeld Ankara Europese Culturele Hoofdstad 2023 mee kunnen opstellen.

In 2006 werden de schrijvers Orhan Pamuk en Elif Safak al eens voor de rechter gedaagd op beschuldiging van 'belediging van de Turkse natie, normen en waarden'. In hun geval ging het om het aanraken van het taboe van de Armeense kwestie. Vooral wat Safak toen ten laste werd gelegd lijkt technisch gezien op het retweeten door Say. Safak werd gedagvaard op basis van uitspraken van een personage in één van haar boeken. 

Beide zaken werden destijds geseponeerd, iets waar de AK-partij handig gebruik van maakte om er een P.R.-oefening van te maken. Is wat we nu met Fazil Say meemaken Back to the Future?

Help!

Help! Mijn mailbox dreigt ondergesneeuwd te worden met oproepen tot handtekeningenacties, straatprotesten en solidariteitsbetuigingen:

- Tegen het verbod op abortus
- Tegen de privatisering van de theatersector
- Tegen de bouw van een shoppingmall in het park op het Taksimplein
- Tegen het politiegeweld
- Tegen het afnemen van het stakingsrecht van de werknemers van Turkish Airlines
- Tegen de berechting van Fazil Say

Die laatste is de meest recente. De internationaal hoog aangeschreven pianist Fazil Say wordt ervan beschuldigd in een Tweet 'de islamitische waarden van een groot deel van de natie beledigd te hebben.' 
Say moet hiervoor op 18 oktober voor de rechter verschijnen en kan tot 18 maanden gevangenisstraf krijgen.

Say retweette enkele maanden geleden een boodschap afkomstig van een derde persoon, waarin de spot gedreven werd met het concept van het hiernamaals zoals gezien door gelovige moslims. De belofte van 'rivieren van wijn' werd in de tweet vergeleken met een taverne, en de belofte van 'de aanwezigheid van maagden' met een bordeel. Volgens Say was één en ander een referentie naar een gedicht uit de 11de eeuw van de Perzische poëet Omar Khayyan.

In een andere tweet had de pianist zich al eens vrolijk gemaakt over een muezzin die zich snel had afgemaakt van de oproep tot het gebed 'omdat hij zin had in een drankje.'

Say spreekt zich publiek uit over het feit dat hij atheïst is, en staat bekend als een criticus van de huidige regering.

Enkele maanden geleden liet hij weten te overwegen naar Japan te zullen verhuizen als het huidige conservatieve klimaat in Turkije zich zal doorzetten.

Zou Fazil Say dan met Turkish Airlines vliegen, of ook deelnemen aan de boycot?

Mannenwereld

De bijdrage van de Minister van Volksgezondheid Recep Akdag (foto) aan het abortus-debat is van een subtiliteit die je kan vergelijken met op de grond zetten van een Boeing 747 op de wei van Rock Werchter tijdens het festival.

Of misschien erger nog. Akdag zegt dat de overheid voortaan zorg zal dragen voor kinderen die geboren worden uit verkrachting. Met andere woorden; de moeder zal de vrucht moeten voldragen. De mening van de vrouw is niet van tel. Vadertje Staat beslist over het lot van vrouwen. Was dit niet de regering die een liberale grondwet ging opstellen?

Akdag noemde de huidige abortus-wetgeving - die nooit ter discussie stond - een product van de staatsgreep van 1980. Ook mannenwerk, die staatsgreep. De minister koppelt in 1 adem één van de meest traumatische ervaringen van het Turkse volk aan één van de meest traumatische ervaringen uit het leven van een vrouw. Maar zijn premier had natuurlijk de toon gezet (zie blogbijdrage over het verbale hooliganisme van Tayip Erdogan).

Hoe cynisch moet Recep Akdag niet zijn om zoiets te durven suggereren in een context zoals de Turkse samenleving?

Roddel is vaak al genoeg voor een meisje of vrouw om uit het sociale leven te verbannen te worden, inclusief haar familie. Vrouwen die het slachtoffer zijn van verkrachting worden maar al te vaak met de vinger gewezen, of zelfs om het leven gebracht door gezinsleden die vinden dat de eer van de familie geschonden is. En wat zou de status van het kind zijn in deze samenleving? 'Piç' voor het leven. Voor vertaling: vertaling 'piç'.

Schrijfster Elif Safak vandaag in Habertürk Gazetesi:


In our country, unfortunately, incest, rape, violence against woman and marital despotism occur in worrying proportions. These are our bleeding wounds.

Still, in many places in Turkey, the guy who has caused the rumor washes his hands and walks away. The woman is excluded due to the slightest stain; she is stigmatized. And at the end, she either commits suicide or suffers for a lifetime, or she is killed by her closest kin under the guise of an honor killing. 

Het zou natuurlijk ook kunnen dat de mannen die dat soort uitspraken doen, geen idee hebben over wat de realiteit is in Turkije. Of ze zijn het ermee eens.

24 uur op Facebook

Als iemands' status op Facebook aangeeft hoe die persoon zich voelt, dan zal ik hard mogen werken om mijn vrienden en kennissen op te beuren.

Onderstaand ziet u een aantal van hun status-updates op Facebook, vertaald uit het Turks. De steekproef is niet representatief qua aantallen, maar wel qua sfeerschepping.

Pelin publiceert een foto van Tayip Erdogan met als opschrift 'Bewaker van vagina's' . 

Ekin roept op: 'Als we nu allemaal zouden weigeren te vliegen met Turkish Airlines, wat dan?'  

Asu en Özge linken naar een open brief aan Tayip Erdogan, opgesteld door de vrouwenbeweging. Özge voegt daar aan toe: 'De maat is vol! Tot waar gaat dit fascisme?' 

Pelin 2 schrijft: 'Mijn lichaam, mijn beslissing'. (zie foto)

Oguz legt een link naar een site, waar een overzicht gepubliceerd wordt van wat er de afgelopen 48 uur in Turkije zoal gebeurd is en beslist werd.

Orçun doet hetzelfde, maar verwijst naar een Facebook-groep; '24 uur samengevat'.
Zeynep ergt zich kapot aan het nieuws over de bouw van een reusachtige moskee in Istanbul: 'De werken starten binnen 2 maanden, en nu pas horen we ervan? Werd dit idee ooit ergens bediscussieerd? Wat is de planning? Wie heeft dit goedgekeurd? Weten de stadsplanners en -architecten hiervan? De buurtbewoners?'

Rana meldt: 'De campagne tegen het verbod van abortus is begonnen.'
Gülsün en Ecehan schrijven; 'We blijven niet aan de kant staan in de discussie rond abortus!'. 

Burcu roept op tot steun voor de werknemers van Turkish Airlines en om deel te nemen aan een protestmanifestatie.

Can, Beste, Ayla en Arda linken naar een pagina met een cynisch commentaar onder de titel 'Geavanceerde democratie van slaven'.  

De vorige week in het huwelijk getreden Duysal: 'We hebben nu iemand nodig in dit land die de zaken op een positieve manier wil bekijken... Wie is vrijwilliger?'

Het zou natuurlijk ook kunnen dat al mijn vrienden en kennissen hier het slechtste voor hebben met Turkije, buitenlandse agenten, terroristen of goddeloze lijmsnuivers zijn.  Ik houd jullie op de hoogte!

Just another day in paradise

Enkele gebeurtenissen van de afgelopen 24 uur in Turkije:


- paniek in de rangen van vrouwenorganisaties, woede bij het liberale segment van de Turkse samenleving over het gebrek aan overleg rond het wetsvoorstel dat abortus zal verbieden.
- datzelfde parlement stemde gisteren een wet die maakt dat de werknemers van Turkish Airlines geen stakingsrecht meer hebben.
- enkele tientallen werknemers van Turkish Airlines die eerder deze week aan protestacties tegen het geplande wetsvoorstel deelnamen kregen via SMS te horen dat ze ontslagen werden.
- in Yalova stierf een jongeman als gevolg van overmatig gebruik door de politie van pepperspray. Joost Lagendijk in zijn column in Today's Zaman: '... de Turkse politie gebruikt pepperspray alsof het een soort van nieuw deodorant is.'
- tegen 103 advocaten die werken op de K.C.K.-zaak (waarvoor meer dan 2.000 Koerdische activisten in de gevangenis zitten) wordt een onderzoek geopend.
- columnist Ali Akel, columnist sinds 16 jaar bij de krant Yeni Safak, wordt ontslagen na het schrijven van  een kritisch stuk over premier Erdogan.
- R.T.Ü.K, een raad die toezicht op radio- en TV-uitzendingen in Turkije, zet de makers van de soap '1 Kadin, 1 erkek' onder druk om een samenwonend koppel dat in de serie een belangrijke rol inneemt, zo snel mogelijk in het huwelijk te laten treden. 
- de premier kondigt de bouw aan van een grote moskee (15.000 vierkante meter) op een heuvel op de Aziatische oever van de Bosphorus. Erdogan: 'De moskee moet van overal in Istanbul zichtbaar zijn!' *
- mijn vriend Luc verbaast zich omdat hij in Istanbul 15 lira (6,5 euro) moet betalen voor een zeer matig glaasje wijn. Luc werkt in de financiële sector in Genève en is dus wel wat gewend qua prijzen als hij een terrasje doet. De ober moest hem uitleggen dat dit het resultaat is van een steeds hogere taxering van alcoholische dranken.
- de regering maakt bekend dat er vanaf nu een mechanisme in werking treedt dat sigaretten en alcoholische dranken elke 6 maanden automatisch hoger zal belasten.


Dat laatste is natuurlijk een voorbeeld uit de privé-sfeer, maar het ziet er naar uit dat die in het Turkije onder de AK-partij steeds belangrijker zal worden.


* Als ik dit soort opmerkingen hoor, vraag ik me af hoe vaak Istanbul nog veroverd moet worden.

Het verbale hooliganisme van Tayip Erdogan

Met de Türk Telekom Arena koos Tayip Erdogan afgelopen weekend een goed decor voor zijn verbale hooliganisme. De akoestiek van zo'n stadion is perfect voor beledigingen en scheldpartijen. De mindset van de premier trouwens ook.

Zijn woordgebruik was shockerend, de beelden die hij opriep gevaarlijk, de verbanden die hij legde getuigden van een fundamenteel wantrouwen diep geworteld in zijn karakter. Het gemak waarmee hij vijanden aanduidt, samenzweringen suggereert, uitspraken doet over zaken die behoren tot het privé-domein zijn ronduit beangstigend.

In de hoge aantallen keizersnedes in zijn land zag de premier een complot om de bevolkingsgroei van Turkije af te remmen.* Abortus vergeleek hij met een bombardement van de Turkse luchtmacht in Uludere enkele maanden geleden waarbij 34 burgers, aanzien als PKK-militanten, om het leven kwamen: 'Elke abortus in een Uludere!'. De oppositie noemde hij necrofielen: 'Ze hebben lijken nodig om hun politiek op te voeren.'

Nog merkwaardiger is dat de 50.000 mensen aanwezig in het stadion daarvoor voor applaudiseerden. Ze klapten in de handen omdat ze een gratis bustrip, een broodje en een vlaggetje kregen, en omdat ze genoten van de man op het podium die op hun echtgenoot, vader of broer lijkt, maar dan zonder hun minderwaardigheidscomplexen.

Enkele tientallen mensen op de eerste rijen applaudiseerden niet. Ze twitterden. Ze twitteren  elke dag hun bewondering voor de leider en hopen dat ze nog lang in zijn schaduw mogen vegeteren, of wie weet zelfs ooit in zijn voetstappen treden.

* U mag de zin tweemaal lezen, of driemaal. Dit is écht wat de premier zei.

Ekümenopolis meets megalomanie (2)

Het antwoord of Istanbul geschikt is om de Olympische Spelen 2020 te organiseren, zou wel eens vanuit de hoek van Moeder Natuur kunnen komen. Van een aardbeving bijvoorbeeld. 

The Big One komt eraan, misschien binnen 5 minuten, misschien binnen 5 dagen, misschien binnen 5 jaar, maar volgens seismologen zeker voor 2030. De schade die de beving volgens hen zal veroorzaken zal Istanbul, en met haar heel Turkije, 10 jaar terugwerpen in de tijd. 

Wat dat zou betekenen? Terug naar af, de economische groei die Turkije de voorbije 10 jaar genoteerd heeft zou in 1 klap uitgeveegd worden. De Turkse economie heeft Istanbul nodig zoals een polsstokspringer zijn polsstok.   

Het tragische is dat Turkije het afgelopen decennium van groeicijfers amper gebruikt heeft om te anticiperen op de ramp die eraan komt. Verloren tijd, verloren geld, verloren hoop die zullen resulteren in verloren levens.

Als inwoner van Istanbul kreeg ik de afgelopen 10 jaar welgeteld 1 briefing in verband met het aardbevingsgevaar (wat te doen, wat niet te doen, preventie). Die briefing was afkomstig van het Belgische consulaat. 

Turkije is een adolescent

In zijn  nieuwe boek 'Turkey - What everybody needs to know'  verbaast Andrew Finkel zich over het feit dat veel Turken de republiek nog als jong omschrijven. De Turkse republiek werd gesticht in 1923 en is daarmee een stuk ouder dan een heel wat Europese democratieën, inclusief Duitsland en het hele voormalige Oostblok.

Finkel omschrijft Turkije als een adolescent:
'The truth is that Turkey has lost its youthful blush. It is a the very least adolescent. And, like an adolescent, it bristles to be taken seriously. It complains when it is not understood. It criticizes those it once regarded as it elders and betters for having made such a mess of the world. And while it pays lip-service to the counsel of others, it believes that it knows best. At the same time it has the irritating tendency to blame others when things go wrong. It reserves the right to be fractious and rebellious, but at the same time it seeks approval and wants to be patted on the back.'

Andrew Finkel is een senior correspondent, woont er werkt sinds 25 jaar als correspondent in Istanbul. Zijn boek werd uitgegeven bij Oxford University Press.

Ekümenopolis meets megalomanie (1)

Als ik burgemeester Kadir Topbas op de televisie hoor verkondigen dat de organisatie van de Olympische Spelen in Istanbul niet voor extra verkeersoverlast zal zorgen, dan weet ik niet of ik moet lachen of huilen.  Zulke uitspraken zijn een belediging voor zijn ambt, en nog veel meer voor de inwoners van de stad.

De burgervader moet dringend eens gaan kijken naar Ekümenopolis, een documentaire over het monster dat de agglomeratie Istanbul geworden is. In de documentaire wordt haarfijn uitgelegd dat de stad haar economische, sociale en ecologische limieten al lang overschreden heeft. Hier de trailer Ekümenopolis van de film.

In de jaren '80 waren stadsplanners het er over eens dat de regio waarin de stad gevestigd is, max. plaats kon bieden aan 5 miljoen inwoners. 30 jaar later zijn dat er 15 miljoen.

Maar dat zal de burgemeester en ook ex-burgemeester Tayip Erdogan een zorg zijn. De stad is er tenslotte  niet voor de mensen die er wonen, net zomin de staat Turkije er is voor haar burgers. Het is net andersom.

Ik doe een greep uit de projecten die Tayip Erdogan o.a. in zijn verkiezingscampagne 2011 voor Istanbul beloofde:
- een derde brug over de Bosphorus
- een derde luchthaven
- twee satellietsteden op resp. de Europese - en Aziatische oever (elk goed voor 1 miljoen inwoners)
- een nieuw financieel centrum (Turkse centrale bank wordt verplaatst vanuit Ankara)
- Kanal Istanbul: een nieuwe waterweg parallel aan de Bosphorus (tussen Zwarte Zee en Zee van Marmara), afgewerkt tegen 2023
- de organisatie van het Europees Kampioenschap Voetbal in 2020
- de Olympische Spelen van 2020

Geen enkele van die projecten staat op de meest recente versie van het masterplan Istanbul die door stedebouwkundigen opgesteld en de politici goedgekeurd werden. De kans is dus groot dat ze allemaal gerealiseerd zullen worden.

Het Olympische motto, Turkse versie (deel 2)

Zoals te verwachten was, overleefde Istanbul de eerste stemronde van het Internationale Olympische Committee en blijft de stad in de running voor de organisatie van de Spelen in 2020. 

Ik weet dat een Olympische kandidatuur een verhaal is van kip of ei. Een land kan inderdaad de organisatie van de Olympische Spelen gebruiken als hefboom voor het promoten van sport. Maar dan wel sport voor iedereen, en sport om te beoefenen, niet om naar te kijken. En daar knelt het Turkse schoentje. 

De hele dag al loop ik mijn geheugen te pijnigen, maar ik kan me echt niet herinneren in Turkije ooit een atletiekpiste gezien te hebben die vrij toegankelijk is voor mensen die een rondje willen lopen. Zeker niet in Istanbul, waar elke morzel grond ten prooi valt aan speculatie. 

Ook buiten Istanbul is het plaatje pover. Het aantal publieke sportcomplexen dat ik de afgelopen 10 jaar tijdens mijn reizen door Turkije kan ik op de vingers van 1 hand tellen. De overgrote meerderheid daarvan bevindt zich op privé-terreinen, zoals op de kampus van een universiteit, of behoort tot een fitnessclub waarvan het inschrijvingsgeld buiten bereik ligt van de meeste mensen. Publieke zwembaden? Ook dat zijn er niet meer dan een handjevol. 

Scholen met sportinfrastructuur zijn die van het soort waarvoor de ouders jaarlijks 15.000 euro moeten ophoesten. Nu de regering het mes heeft gezet in het militaristische karakter van publieke feestdagen, ziet het er naar uit dat de Turkse schoolkinderen minder dan ooit zullen bewegen. Vroeger kon je ze nog wel eens zien over de speelplaats zien marcheren.

En dan is er nog de culturele drempel. Sport op het openbare terrein in Turkije bestaat voor 90% uit faciliteiten die aangelegd werden voor gebruik door mannen. Natuurlijk zijn er de recent aangelegde gymparkjes waar je wel eens vrouwen op de toestellen aan het werk ziet. Zou het toeval zijn dat de kledij van de dames daar niet meteen aangepast is aan sportbeoefening? Of hoe een lange regenjas en hoofddoek bescherming kunnen bieden tegen onaangename mannelijke belangstelling.

Als de Olympische Spelen die culturele drempel kan  helpen slijten, then I'm all for it.

Het Olympische motto, Turkse versie

Ik wil de Olympische gedachte even aanpassen aan de kandidatuur van Istanbul voor de organisatie van de Spelen in 2020: 'Bouwen is belangrijker dan winnen'. 

De stad mag dan al voor de 5de keer kandidaat zijn, maar de Spelen heeft ze nooit binnengehaald. Toch hebben die Olympische ambities de Turkse belastingbetaler al erg veel geld gekost. Haar kandidatuur voor de Spelen die uiteindelijk naar Beijing zouden gaan, zadelde de stad op met een Olympisch Stadion met 85.000 zitplaatsen. 17 keer per jaar speelt daar voetbalclub Istanbul Büyüksehir Belediyespor (I.B.B.) voor pakweg 1200 toeschouwers haar wedstrijden. Surrealistisch.

Het stadion is bovendien zo wanhopig slecht gelegen en zo onderhevig aan windvlagen dat zowel de teams van Galatasaray als Besiktas weigerden er wedstrijden te spelen toen aan hun resp. stadions verbouwingen plaats vonden. Bij speerwerpen daar vallen er gegarandeerd doden. 

Wedden dat ze het stadion neerhalen en alweer een nieuw neerpoten als ze de Spelen 2020 zouden toegewezen krijgen? Want het gaat bij deze kandidatuur niet om goud, zilver of brons, maar om beton.

Istanbul heeft het geluk dat de shortlist die het Olympische Committee dit jaar voor zich heeft liggen, bepaald zwak te noemen valt. Madrid kreunt onder een economische crisis, Tokyo bibbert nog na van de tsunami, Doha en Baku lijken meer kandidaat te zijn omdat ze te veel geld hebben.

En van hoogmoed gesproken: zowel de UEFA als het Internationale Olympische Committee lieten al verstaan dat de Turkse kandidatuur voor én de organisatie van de het Europese Kampioenschap én de Olympische Spelen in hetzelfde jaar van het goede teveel is.

Ik wens de UEFA en het O.I.C. veel geluk met hun taak om Tayip Erdogan daarvan te overtuigen. De mensen van kredietagentschap Standard & Poor's kunnen ongetwijfeld advies geven hoe dat aan te pakken.

Georges Leekens en Tayip Erdogan

Wat hebben de ontslagnemende Belgische bondscoach Georges Leekens en Tayip Erdogan met elkaar gemeen? Ze maken allebei hun werk niet af.

De drie grote, baanbrekende projecten die de AK-partij sinds 2008 lanceerde, stierven een stille dood: de toenadering met Armenië, en de 'democratische openingen' naar de Alevi's en de Koerden.

En nu de nieuwe grondwet. Na de ruime verkiezingszege van de AK-partij in 2007 verkondigde Erdogan  dat Turkije een nieuwe grondwet zou krijgen, eentje die komaf zou maken met het op militaristische leest geschoeide document waarvoor de generaals in 1982 de pen hadden vast gehouden.

We zijn nu 5 jaar verder. Behalve enkele kleinere amendementen die de regering goed uitkwamen om de oppositie in een referendum (september 2010) nog meer te verdelen dan ze al is, bleef die belofte dode letter.

Net zo lang al zeg ik dat die grondwet er niet zal komen, toch niet een document worden een moderne, parlementaire democratie waardig. De Turkse politieke cultuur leidt zelf aan een chronisch democratisch deficit, waarbij een partij zich steevast ent op 1 sterke leidersfiguur die de zaken naar zijn hand zet. Partijen gaan in Turkije in de regel  overkop of imploderen zo gauw de leider om welke reden dan ook afhaakt.

Tayip Erdogan is de overtreffende trap van die leiderscultuur.

In die zin wat afgelopen zaterdag in de catacomben van het Fenerbahçe-stadion gebeurde, tekenend. De premier was niet aanwezig op de wedstrijd, maar werd wel opgebeld. Onder de tribunes was het chaos troef. De clubs, de officials, de politie, de aanwezige bobo's en de poetsvrouwen konden het met elkaar niet eens worden of het al dan niet opportuun was de trofee van landskampioen aan Galatarasay te overhandigen, in het kamp van de vijand Fenerbahçe. Een telefoontje met Erdogan bracht uitsluitsel: 'Doe maar, maar wél met de stadionlichten gedoofd.' (zie foto)

Hetzelfde met die grondwet. Werkgroepen komen en gaan, experten worden geraadpleegd, enquêtes gehouden, maar dat speelt zich allemaal af in de marge. De grote inzet is de wijziging van een parlementair - naar een presidentieel systeem. Hierdoor zou de 3-voudige premier kunnen doorschuiven naar het pluche van het presidentiële paleis.

Waar Erdogan zijn oude dag gaat doorbrengen, staat in de sterren geschreven. Die van Georges Leekens blijft voorlopig nog een mysterie.

Voetbal is oorlog

Enkele observaties na een avondje voetbal in Kadiköy.

Hooliganisme bestaat in verschillende landen, maar waar het fenomeen zich in de meeste landen beperkt tot groepjes jonge mannen die met rivaliserende fans op de vuist gaan, heeft de hooligan in Turkije verschillende gezichten.


Sommige hooligans nemen de gedaante aan van huisvader. Gisteren zag ik onder de tribune van het stadion een man uit de bol gaan  omdat hij zijn 12-jarige zoon niet gratis het stadion binnen kreeg. Op de terugweg hoorde ik een jonge vader aan zijn huilende zoontje (6 jaar, schatte ik) uitleggen dat ze de Galatasaray-vlag pas uit de auto zouden hangen als de serefsizler*  (lees: Fenerbahçe-fans) verdwenen zouden zijn. 

Er zijn in Turkije ook mensen die van hooliganisme hun beroep maken. Ze werken voor iemand met geld of macht, denken in het verkeer dat ze Knightrider zijn, hebben een oortje inzitten en menen dat dit hun het recht geeft om de mensen die in het Sükrü Saraçoglu-stadion de tickets controleren te kleineren, te provoceren.

Een Turkse collega noemde de politie die een uur voor de aftrap al aan het chargeren was 'hooligans'.

En er zijn de hooligans die eruit zien als verhuizers (zie foto**).

Er zijn hooligans die eruit zien als voorzitters van een voetbalclub. Enkele dagen geleden ging zo'n voorzitter na een wedstrijd een speler van de tegenpartij te lijf. Goed dat het gefilmd werd, dat komt zijn prestige bij zijn achterban ongetwijfeld ten goede.

Dan zijn er de hooligans in de politiek. Met uitzondering van de A.K.P. herinner ik me van alle Turkse partijen beelden gezien te hebben van congressen waarop militanten met elkaar op de vuist gingen.

'De vis stinkt bij de kop' zegt het spreekwoord, en ik heb begrepen dat dit ook in het Turks bestaat.


* letterlijke vertaling 'serefsizler': zij die zonder eer zijn.
** foto: ferry Kadiköy -Karaköy, man neemt zitjes uit de Fenerbahçe-stadion mee naar huis

Figuranten in eigen land

Ik kan me wel terugvinden in het standpunt van de regering Erdogan dat publieke feestdagen in Turkije een andere aanpak verdienen. Ooit woonde ik in Bergama de vieringen op 19 mei bij, de Dag van de Jeugd en de Sport.

De Jeugd moest urenlang stram onder de zon stram in het gelid staan, af en toe een Noord-Koreaans choreografietje opvoeren en mocht als beloning rondje op de atletiekpiste marcheren. Voorop reed een jeep met daarin de lokale legerbevelhebber, en eenmaal voor de eretribune werd er massaal gesalueerd. Daar had De Jeugd de weken voordien dus al die lesuren voor opgeofferd.

Hetzelfde op 23 april, de Dag van de Nationale Souvereiniteit en van Het Kind. Ook daar is Het Kind meestal niet meer dan de figurant in een nationalistisch betoog. Ik zal wel nooit wennen aan kinderen die in soldatenuniformpjes op een podium gehesen worden, woorden in de mond nemen zoals 'vijand' en 'helden' en met namaakbloed besprenkeld worden om de overwinning op de vijand te evoceren.

Goed dat de regering dat even herbekijkt. Benieuwd wat er in de plaats zal komen.

Post voor de UEFA

Turkse voetballiefhebbers sturen ballenpost naar de UEFA (klik op deze tekst)..

Een verloren generatie

Vandaag is het blijkbaar 'Europa Dag', en dat ben ik niet te weten gekomen via de klassieke media.

Het was op Facebook en op Twitter dat ik links en rechts boodschapjes zag verschijnen waarin de aandacht op de Europese feestdag gevestigd werd.

Ze waren afkomstig van mensen zoals Sezin, Özgül, Nigar, Berk, Aylin, Emre en Rana, prille dertigers die ik 10 jaar geleden in Istanbul leerde kennen als deel van een generatie young urban professionals die haar hoop geïnvesteerd had in de aansluiting van hun land bij de Europese Unie. De avond waarop Turkije officieel erkend werd als kandidaat-lidstaat dronken we samen een glas.

Destijds had ik daar een enorm goed gevoel bij. Als Sezin, Özgül, Nigar, Berk, Aylin, Emre en Rana de kansen zouden krijgen die ze verdienen, dan zag ik het goed in voor Turkije.

Anno 2012 noemt  Rana haar generatie 'een verloren generatie'. Zij en haar vrienden zagen Europa wegzinken in een lethargie, en Turkije onder Tayip Erdogan afdrijven in een richting die de hunne niet is.

Verschillende onder hen zien in hun toekomst ondertussen in het buitenland.

Hoogmoed komt voor de val

Het sleutelzinnetje in mijn stukje over het Turkse voetbal (zie gisteren) is natuurlijk dat Turkije op haar eentje niets klaar krijgt. Daar ben ik rotsvast van overtuigd.

Er lopen in Turkije tegenwoordig nogal wat mensen rond die schampere opmerkingen maken over de Europese Unie. Alsof de democratische hervormingen die Turkije het afgelopen decennium doorgevoerd heeft er ooit zouden gekomen zijn zonder het vooruitzicht op lidmaatschap van de Europese Unie.  Wie dat gelooft, maakt zichzelf iets wijs.

Tegenover het verwijt dat de EU niet uit 1 mond praat, kan Turkije alleen maar 89 jaar van autoritaire politieke cultuur stellen waarin de meerderheid de minderheid het zwijgen oplegt. Daar is anno 2012 nog altijd geen verandering in gekomen.

Hoogmoed komt voor de val.

Het lelijke voetbaleendje Turkije

Voetbal is in Turkije meer dan koning, het is een religie waar je geen vragen bij hoort te stellen, het is een hoer die verwacht dat je je geld bij haar achterlaat en een maffiabaas aan wie je vast zit voor de rest van je leven.

Sport is de spiegel van de maatschappij, stelde wijlen Jan Wauters. Als dat zo werkelijk zo is, dan ziet Turkije er niet al te best uit in de spiegel.

Het spannende verloop van de play-offs kan niet verbergen dat het Turkse voetbal zowel op sportief  als extra-sportief vlak terminaal ziek is.

De Turkse voetbalbond kreeg van de UEFA een jaar om een uitweg te vinden uit het omkoopschandaal dat in juni 2011 aan het licht kwam. Door het aan Ankara zelf over te laten, speelde de UEFA het spel correct, maar overschatte het de Turken grandioos. Je kan van een doodzieke patiënt niet verwachten dat hij zichzelf geneest, zeker niet als hij niet eens de symptomen van zijn ziekte erkent.

En zo wordt het omkoopschandaal theater zoals te verwachten en te voorzien was:
- enkele individuen zullen gestraft worden, de clubs zijn untouchable
- de feiten ten laste worden zo geformuleerd worden dat ze niets met competitievervalsing te maken hebben
- de UEFA zal die uitleg niet aanvaarden
- de UEFA zal het Turkse voetbal in haar geheel straffen
- de Turkse clubs, - voetbalbobo's, - media en - politici zullen verontwaardigd roepen dat 'Europa' met twee maten en gewichten werkt
- de Turkse publieke opinie zal dat verhaal geloven. Iedereen is immers tegen de Turken.

En met dat laatste is de cirkel rond. Als het voetbalschandaal één ding aantoont, dan is het dat Turkije op haar eentje niets klaar krijgt. Van een symbooldossier gesproken.